Isa-beg Ishaković: osnivač Sarajeva
Iako je arheološki dokazano da
Sarajevo vuče korijene još iz prethistorije, djelovanje Isa-bega Ishakovića
predstavlja najvažniju epizodu u dugoj historiji formiranja Sarajeva kao
prepoznatljive urbane cjeline. Sredinom 15. stoljeća Isa-beg Ishaković udario
je temelje jednog sasvim novog grada, čiji razvoj u kontinuitetu teče do danas,
pa se zbog toga Isa-beg Ishaković s pravom smatra njegovim osnivačem.
Upravo je najstariji izvor
za proučavanje Sarajeva Vakufnama – zakladnica Isa-bega Ishakovića iz 1462.
godine, koja se uzima i kao godina osnivanja Sarajeva. Vakufnamom je Isabeg
Ishaković formirao osnove budućeg šehera, glavnog grada Bosanskog sandžaka,
kasnije ejaleta.
Isa-beg je započeo sa formiranjem
grada na prostoru između Bentbaše i Baščaršije. Među prvim javnim objektima,
kao poklonik sufija, Isa-beg je sagradio dervišku tekiju, a potom i musafirhanu
(gostionicu) na Bentbaši. Prema zakladnici, tekija i musafirhana služile su kao
prenoćišta za siromašne, učenike, ratnike i putnike namjernike. Hrana se kuhala
i besplatno dijelila putnicima, koji su na nju imali pravo tri dana, a višak
hrane dijeljen je siromašnoj djeci Sarajeva. Naselje od tekije do Baščaršije
nazivano je Isa-begovom mahalom sve do 1526. godine, kada je u toj mahali
džamiju sagradio Muslihidin Mustafa Čekrekčija, pa se od tada ona zove
Čekrekčijina mahala. Isa-beg Ishaković je uz Gazi Husrev-bega jedan od glavnih
vakifa koji su gradili objekte na Baščaršiji – osnivač Sarajeva izgradio je
veliki han (danas Kolobara), javno kupatilo pored Careve džamije, mlinove na
Bentbaši... Isa-beg Ishaković je 1457. godine podigao i mesdžid, kojeg je
poklonio sultanu Mehmedu II Fatihu, a od kojega je kasnije nastala Careva
džamija.
Poznato je i da je bio u jako
dobrim odnosima i sa Dubrovčanima, koji su ga smatrali pravim gospodarom Bosne.
U Dubrovačkom arhivu postoje dokumenti u kojima se posljednji put spominje
Isa-beg Ishaković i to 1470. godine, kada na mjesto sandžakbega u Bosnu dolazi
Ajas-beg.
Ne zna se pouzdano gdje je Isa-beg Ishaković sahranjen, ali se pretpostavlja da se njegov mezar nalazi iza mihraba u haremu Careve džamije gdje je smješten jedan visoki nišan bez natpisa. Iako je podigao više zadužbina širom Osmanskog carstva, Isabeg Ishaković je prije svega ostao upamćen po objektima koje je izgradio na obalama Miljacke, te, naravno, kao utemeljitelj jednog od najljepših gradova na zapadnim granicama Osmanskog carstva, kojeg je baš Isa-beg Ishaković u jednoj od svojih vakufnama nazvao "cvijetom među gradovima”.
